Журналісты расьсьледнага праекту Ўкраінскай службы Радыё Свабода «Схемы» апыталі 150 былых палонных і вызначылі асобу лекара, які катаваў украінскіх ваеннапалонных у папраўчай калёніі № 10 у Мардовіі. Гэта 34-гадовы Ільля Сарокін, супрацоўнік мэдычна-санітарнай часткі № 13, якая абслугоўвае калёнію.
Калёнія № 10 у Мардовіі (аўтаномія ў складзе Расеі) — гэта ўстанова асаблівага рэжыму з строгім кантролем і поўнай ізаляцыяй зьняволеных. Зьняволеныя, вызваленыя з палону паводле абмену, расказалі журналістам пра сыстэмны — маральны і фізычны — зьдзек зь іх.
Больш за ўсё ім запомніўся «Доктар Зло» — так зьняволеныя называлі паміж сабой лекара калёніі, які прыніжаў іх, катаваў і не аказваў мэдычную дапамогу, што ў некаторых выпадках магло прывесьці да сьмерці некалькіх украінскіх палонных. Дзякуючы гэтым сьведчаньням і зьвесткам з адкрытых крыніц «Схемам» удалося вызначыць асобу гэтага лекара.
Паводле зьвестак Каардынацыйнага штабу ў пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, на красавік 2025 году ў калёніі былі каля сямісот украінцаў. Зь іх шмат морскіх пяхотнікаў, якія абаранялі Марыюпаль. Расьсьледаваньне «Схемаў» апавядае пра тое, як арганізавана адна з самых сакрэтных калёніяў у Мардовіі, як там трымаюць ваеннапалонных без працэсуальнага статусу і рэгулярна катуюць іх.
Акрамя «Доктара Зла», журналісты называюць іншых лекараў, супрацоўнікаў і кіраўніцтва, адказных за тое, што адбылося ў сьценах установы. Бо менавіта лекары мусілі аказваць дапамогу хворым, асабліва цяжка хворым.
Якім быў «Доктар Зло»
Найбольш запомніўся вязьням адзін зь іх, зь мянушкай «Доктар Зло».
Яе прыдумалі самыя вязьні, бо сапраўднага імя гэтага лекара ніхто ня ведаў. Журналісты выбралі агульныя фатаздымкі і пачалі паказваць іх ня толькі былым ваеннапалонным, зь якімі запісвалі інтэрвію, але і ўсім былым зьняволеным 10-й калёніі і чые кантакты «Схемы» змаглі атрымаць.
Большасьць паказала на аднаго з мэдычных работнікаў — ён быў актыўным удзельнікам прафсаюзных выступаў, а ў сацыяльных сетках сябраваў з многімі супрацоўнікамі мардоўскай калёніі. Аднак ваеннапалонныя, у якіх бралі інтэрвію журналісты, вагаліся: ці сапраўды гэта «Доктар Зло»? Бо ён насіў мэдычную маску, а часам, паводле сьведчаньняў, балаклаву з намаляваным на ёй чэрапам. А на галаве ў заняволеных быў мяшок. Толькі некаторым зь іх удалося ўбачыць мэдыка — у тыя рэдкія моманты, калі ён здымаў маску. Каб канчаткова пераканацца, «Схемы», знайшоўшы відэа, дзе яго ня толькі добра відаць, але, самае галоўнае, чуваць яго голас, разаслалі гэтае відэа ўсім.
«Доктарам Злом» выявіўся 34-гадовы Ільля Сарокін. Жанаты, мае дзьвюх дачок. Згодна з аналізам яго сацыяльных сетак і сваякоў, у яго тыповая расейская сям’я: бацька настальгуе па СССР і Сталіну, сястра — жонка дэсантніка з Тулы. Як высьветлілі «Схемы», у канцы 2024 году Сарокін пайшоў служыць. Ён узяў пазыўны «Доктар» і, падобна, цяпер служыць у тылавых войсках расейскай арміі.
Паводле сьведчаньняў былых палонных, Сарокін, якога палонныя паміж сабой называлі «Доктар Зло», рэгулярна ўжываў фізычны і псыхалягічны гвалт — выкарыстоўваў электрашокер, біў, зьневажаў, у тым ліку сэксуальна, і адмаўляў у мэдычнай дапамозе. Гэта, прынамсі у адным выпадку, прывяло да сьмерці ўкраінскага вайскоўца — Уладзіміра Юхіменкі, у якога пасьля палону дыягнаставалі пнэўманію, шматлікія пераломы і ўнутраныя кровазьліцьці.
Можа падацца, што Ільля Сарокін, — адзіны вядомы лекар, які зьдзекаваўся з украінцаў у мардоўскай калёніі. Але гэта ня так. Паводле сьведчаньняў зьняволеных, ніводзін лекар там не аказаў ім належнай дапамогі, часта гэта была проста імітацыя ў спалучэньні з катаваньнямі.
У расьсьледаваньні таксама названыя імёны кіраўніцтва ПК-10 і супрацоўнікаў, адказных за дысцыпліну і ахову. З словаў палонных, адміністрацыя ня толькі ведала, што адбываецца, але і, імаверна, санкцыянавала катаваньні.
Паводле зьвестак журналістаў, з чэрвеня 2022 па красавік 2025 году праз мардоўскую калёнію № 10 прайшлі як мінімум 177 украінскіх ваеннапалонных.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Сакрэтная місія пад наглядам КДБ. Што прадстаўнікі Лукашэнкі робяць на перамовах Расеі і Ўкраіны аб палонных ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: У Беларусі правялі сёмы этап абмену палоннымі паміж Расеяй і Ўкраінай. Беларусаў сярод вызваленых не былоВайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе на просьбу груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах вобласьцяў. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб’екты, расейцы пачалі бамбіць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фатаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяраў масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый і ў Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якіх Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпра, Кіева, Харкава, Адэсы і іншых месцаў. Дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя процілегламу боку тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ карпарацыі «Роснефть» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародзкай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі думку, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16–18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апублікаваў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
- 1 чэрвеня на Дзень расейскай авіяцыі Ўкраіна правяла маштабную апэрацыю «Павуціньне». Служба бясьпекі Ўкраіны зладзіла ўдары па авіябазах па ўсёй тэрыторыі Расеі, зьнішчыўшы дзясяткі расейскіх вайсковых самалётаў. Дакладна невядома, адкуль кіраваліся гэтыя дроны і ці выкарыстоўвалі яны штучны інтэлект для нацэльваньня на расейскія самалёты. Паводле ўкраінскага боку, дахі грузавікоў, дзе хаваліся дроны, адчынялі дыстанцыйна, каб дазволіць квадракоптэрам узьлятаць.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.